"Hierdie mens" deur Wilma Stockenström, 'n resensie

Hierdie mens dwing die leser tot vernuwende denke oor die sterfproses

Dit is veertien jaar sedert Wilma Stockenström ’n digbundel vrygestel het. Hierdie gesiene skrywer, dramaturg en digter lewer deurgaans uitstekende werk en haar nuutste, Hierdie mens, is geen uitsondering nie.

Die oorhoofse tema in Hierdie mens is beslis die eenmaligheid van menswees; die vlietende oomblik wat elkeen van ons die aarde betree en dan gou weer daarvan weggeraap word “tot fossielwordens toe” (“Ammoniet”).

Op 80 is dit verstaanbaar dat Stockenström willens en wetens in Hierdie mens fokus op die einde van ’n lewensiklus. Die dood, verlies en die natuurlike sirkel van die lewe word deurgaans teen mekaar afgespeel. Die mens in Hierdie mens is ook nie verteenwoordigend van ’n enkeling of individu nie. Dit is eerder asof sy daarop probeer wys dat “hierdie mens” na die spesie as ’n geheel verwys wat tob en werk op ’n klein planeetjie binne die groter kosmos. Om te sê Stockenström is hier met die maan gepla is glad nie vergesog nie.

Ten spyte van die ernstige tema van dood en vergelding is die stem in die digbundel tog lig en speels; daar is selfs ’n mate van onderlinge satiriese ironie te bespeur. Dit kom duidelik na vore in “Uitnodiging” waarin die rol van die begrafnisondernemer in die sterfproses slim mee gespot word:

Daar’s ’n glimlag in sy stem.

Hy sê: kom binne, kom binne,

ons werk nie meer met linne,

dis nou as en beentjies en rook

uit ’n vuur deskundiges gestook

maar steeds vir daar doer bestem.

Dit is asof Stockenström hier wil sinspeel op die feit dat doodgaan ook maar net ’n besigheid is.  So baie van ons sterf daagliks; die lewe moet aanbeweeg en ’n volgende sterfling moet verewig word in die hiernamaals.

Alhoewel die tema van wat na die dood gebeur nie regtig opvallend in die bundel is nie, verstaan die leser tog dat Stockenström op ’n eksistensialistiese wyse probeer sin maak van wat die dood eintlik beteken. Daar heers ’n hunkering by haar dat die mens in sy dood terugkeer na eenvoudiger dae: na tye van rus en stilte. In “Eenvoud is koning” roep sy juis “die lot van die hoër soogdier” in sy of haar dood vaarwel terwille van ’n lewe waarin ’n hy/sy eerder “agteruit, salig, gewetenloos...kan ontwikkel en vorder”.

In die geheel gesien is Hierdie mens in die gelukkige posisie dat Stockenström dit gestroop van pretensieuse taalgebruik geskryf het.  Elke gedig is ekonomies saamgestel en bereik sy impak kort en kragtig. Sy dra op ’n unieke wyse wyshede oor oor die aard en die lot van  menswees. Dit sal voorwaar enige liefhebber van dié genre tot dieper denke dwing.